Games
Το οικονομικό δράμα και τα capital control εν όψει…
ΝΕΑ
Η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται ξανά σε επικίνδυνα νερά. Οι δασμοί και οι εμπορικοί πόλεμοι που πυροδότησε η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι πλέον ένα παρελθόν υπό αξιολόγηση, αλλά ένας ενεργός μηχανισμός αποσταθεροποίησης.
Η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ σηματοδοτήθηκε από μια επιθετική εμπορική πολιτική, με επιβολή δασμών σε ευρύ φάσμα προϊόντων: από τον χάλυβα και το αλουμίνιο έως χιλιάδες κινεζικά αγαθά, ενώ απείλησε και με βαρείς δασμούς τις εισαγωγές αυτοκινήτων. Τα μέτρα αυτά προκάλεσαν εμπορικές εντάσεις με την Κίνα, την ΕΕ, τον Καναδά και άλλους εταίρους, οδηγώντας σε αντίποινα (ανταποδοτικούς δασμούς) και αναστάτωση στις αγορές. Τρία δυσοίωνα σενάρια για το μέλλον της αμερικανικής οικονομίας και των πολιτών της και (αφού η οικονομία είναι παγκόσμια) της παγκόσμιας οικονομίας, βασισμένα στις πραγματικές και προβλεπόμενες συνέπειες των δασμών αυτών, αλλά και στις διεθνείς αντιδράσεις – από εμπορικά αντίποινα μέχρι ακραία μέτρα όπως capital controls.
Σενάριο 1: Παρατεταμένος εμπορικός πόλεμος με την Κίνα – Ύφεση στις ΗΠΑ και… σταγκφλάσιον
Στο πρώτο σενάριο, οι δασμοί των ΗΠΑ παραμένουν σε ισχύ και κλιμακώνονται ειδικά απέναντι στην Κίνα, οδηγώντας σε μερική αποσύνδεση (decoupling) των δύο μεγαλύτερων οικονομιών. Ήδη η εμπορική σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας κόστισε ακριβά: εκτιμάται ότι στο αποκορύφωμά της προκάλεσε απώλεια 245.000 αμερικανικών θέσεων εργασίας. Αντί να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα, ο εμπορικός πόλεμος απλώς έκανε όλους φτωχότερους – «το εμπορικό έλλειμμα έμεινε περίπου αμετάβλητο, αλλά ο κόσμος κατέληξε φτωχότερος» σύμφωνα με τους Financial Times.
Οι προβλέψεις γίνονται ακόμη πιο ζοφερές αν η σύγκρουση κλιμακωθεί: μια ανάλυση της Oxford Economics (για το USCBC) δείχνει ότι μια βαθύτερη αποσύνδεση με την Κίνα θα μπορούσε να συρρικνώσει το αμερικανικό ΑΕΠ κατά $1,6 τρισεκατομμύρια σε πέντε χρόνια, με 732.000 λιγότερες θέσεις εργασίας μόνο το 2022. Η κινεζική αγορά είναι κρίσιμη για τις αμερικανικές εξαγωγές και εταιρείες – οι αντιδράσεις του Πεκίνου (όπως δασμοί σε αμερικανικά αγροτικά προϊόντα) ήδη προκάλεσαν πτώση $20 δισ. ετησίως στις αμερικανικές αγροτικές εξαγωγές το 2018-19. Σ’ αυτό το σενάριο, οι αμερικανικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν διαρκή αβεβαιότητα, οι επενδύσεις παγώνουν και η καταναλωτική εμπιστοσύνη κλονίζεται. Έρευνες δείχνουν ήδη «χαμηλή εμπιστοσύνη στις προοπτικές της οικονομίας, καθώς πολλοί ανησυχούν ότι οι δασμοί του Τραμπ θα φέρουν νέα έξαρση πληθωρισμού». Ταυτόχρονα, η βιομηχανία όπως η αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανίας, πληρώνει ακριβότερες πρώτες ύλες – οι δασμοί ώθησαν το κόστος εισροών των εργοστασίων στο υψηλότερο επίπεδο τριετίας, ενώ οι υπεύθυνοι παραγωγής κατονομάζουν τους δασμούς ως την κύρια πηγή ανησυχίας. Το αποτέλεσμα είναι ένας δυνητικός φαύλος κύκλος σταγκφλάσιον (stagflation – στασιμότητας με πληθωρισμό): άνοδος τιμών για τους καταναλωτές – υπολογίζεται ότι μια περαιτέρω αύξηση δασμών κατά 20% θα κόστιζε σε κάθε μέσο αμερικανικό νοικοκυριό $3.400 παραπάνω ετησίως – σε συνδυασμό με επιβράδυνση της ανάπτυξης και κίνδυνο ύφεσης. Οι οικονομολόγοι ήδη αυξάνουν τις προβλέψεις τους για πιθανή ύφεση στις ΗΠΑ, καθώς η αβεβαιότητα από την «αλλοπρόσαλλη εμπορική πολιτική» του Τραμπ ροκανίζει την επιχειρηματική εμπιστοσύνη.
Σενάριο 2: Τρομακτική κρίση στην αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία και τη μεταποίηση
Το δεύτερο σενάριο εστιάζει στην αυτοκινητοβιομηχανία των ΗΠΑ, έναν τομέα που βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα των δασμών. Ο Τραμπ απείλησε και τελικά ανακοίνωσε δασμό 25% σε όλα τα εισαγόμενα αυτοκίνητα και εξαρτήματα – ένα μέτρο δραματικό που ισοδυναμεί με «το μεγαλύτερο σοκ στο εμπόριο εδώ και πάνω από 100 χρόνια», σύμφωνα με αναλυτές. Οι επιπτώσεις για την αυτοκινητοβιομηχανία θα ήταν καταστροφικές: με βάση μελέτη του Peterson Institute, ένας τέτοιος δασμός θα οδηγούσε σε μείωση της παραγωγής κατά 1,5% και απώλεια περίπου 195.000 θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ μέσα σε 1-3 χρόνια. Αν μάλιστα οι άλλες χώρες ανταποδώσουν με δικούς τους δασμούς στα αμερικανικά αυτοκίνητα, οι απώλειες θα εκτοξεύονταν – έως 624.000 αμερικανικές θέσεις εργασίας θα χάνονταν, δηλαδή το 5% του εργατικού δυναμικού στον κλάδο.
Ήδη, οι δασμοί στον χάλυβα και το αλουμίνιο έχουν πλήξει την αυτοκινητοβιομηχανία ανεβάζοντας το κόστος παραγωγής. Η Ford αποκάλυψε ότι οι δασμοί στα μέταλλα της κόστισαν $1 δισ. σε χαμένα κέρδη, καθώς οι Αμερικανοί προμηθευτές αύξησαν τις τιμές. Επιπλέον, ο δασμός 25% στα αυτοκίνητα που εισήγαγε η κυβέρνηση προκαλεί τεράστιο κόστος ανά όχημα αφού προσθέτει περίπου $4.900 ανά αυτοκίνητο που κατασκευάζεται στις ΗΠΑ (λόγω ακριβότερων εισαγόμενων ανταλλακτικών) και σχεδόν $8.700 ανά εισαγόμενο όχημα.
Οι μεγαλύτερες αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες (GM, Ford, Chrysler-Stellantis) από κοινού θα επωμιστούν πρόσθετο κόστος $42 δισ., ενώ συνολικά ο κλάδος θα φορτωθεί $108 δισ. επιπλέον κόστη μέσα στο 2025, και αυτά λόγω των δασμών Τραμπ.
Αυτές οι αυξήσεις θα μετακυλιστούν εν μέρει στους καταναλωτές, κάνοντας τα αυτοκίνητα αισθητά ακριβότερα και μειώνοντας τη ζήτηση. Ήδη οι παραγγελίες για φορτηγά οχήματα έχουν υποχωρήσει εξαιτίας της αβεβαιότητας και των δασμών, ενώ εταιρείες αρχίζουν περικοπές. Συνολικά, ο άλλοτε ακμαίος βιομηχανικός τομέας των ΗΠΑ θα μπορούσε να διολισθήσει σε ύφεση: λιγότερες επενδύσεις, κλείσιμο εργοστασίων και απώλειες θέσεων εργασίας, υπονομεύοντας τον στόχο των δασμών να «αναγεννήσουν» τη βιομηχανία. Αντί για άνθιση, οι δασμοί φέρνουν ακριβότερα αυτοκίνητα, λιγότερες εξαγωγές και θέσεις εργασίας σε κίνδυνο.
Σενάριο 3: Ολικός εμπορικός πόλεμος και παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση
Στο τρίτο και χειρότερο σενάριο, οι εμπορικές εντάσεις ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο, οδηγώντας σε μια γενικευμένη κρίση. Εδώ, οι δασμοί του Τραμπ καθίστανται μόνιμοι και εκτεταμένοι, και οι μεγάλοι εμπορικοί εταίροι (Κίνα, ΕΕ, κ.ά.) ανταποδίδουν με εξίσου σκληρά μέτρα. Η εμμονή σε προστατευτισμό και η διατάραξη δεκαετιών διεθνούς συνεργασίας, ωθεί τις ΗΠΑ σε οικονομικό απομονωτισμό. Σε αυτό το ακραίο σενάριο, η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί ακόμη και να επιβάλει περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls), αποκόπτοντας την ελεύθερη ροή χρήματος από και προς τις ΗΠΑ. Οι συνέπειες θα ήταν δραματικές: το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα που βασίζεται σε κανόνες κλονίζεται σοβαρά, καθώς η εμπιστοσύνη καταρρέει. Οι οικονομίες διεθνώς βυθίζονται σε ύφεση – ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) έχει προειδοποιήσει ότι μια τέτοια κλιμάκωση θα μπορούσε να μειώσει τον όγκο του παγκόσμιου εμπορίου κατά 1% και να ξεκινήσει νέο κύμα προστατευτισμού.
Για τις ΗΠΑ ειδικά, αυτή η κλιμάκωση θα ήταν καταστροφική. Η εμπιστοσύνη στο δολάριο ως παγκόσμιο ασφαλές νόμισμα θα κλονιζόταν έντονα, με επενδυτές να επανεκτιμούν ριζικά την αξία των αμερικανικών στοιχείων ενεργητικού. Οι ξένες χώρες, βλέποντας τις ΗΠΑ να παραβιάζουν το μεταπολεμικό σύστημα εμπορίου, μπορεί να αρχίσουν να αποφεύγουν τα αμερικανικά ομόλογα και περιουσιακά στοιχεία, οδηγώντας σε αύξηση κόστους δανεισμού.
Η φυγή κεφαλαίων και η κρίση εμπιστοσύνης θα μπορούσαν να προκαλέσουν χρηματοπιστωτική κρίση στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με το δυσμενέστερο σενάριο της Scope Ratings, το σοκ αυτό θα βυθίσει την αμερικανική οικονομία σε βαθιά ύφεση το 2025–26, με παράλληλη τραπεζική κρίση. Το διεθνές σύστημα εμπορίου και χρηματοπιστωτικών ροών θα κινδυνεύει με κατάρρευση, γεγονός που θα συμπαρασύρει όχι μόνο τις ΗΠΑ αλλά και πολλές άλλες χώρες σε κρίση χρέους και ύφεση.
Η παγκοσμιοποίηση θα κάνει δραματικά βήματα οπισθοχώρησης: οι εφοδιαστικές αλυσίδες θα διαρραγούν, εταιρείες θα βρεθούν απομονωμένες στις εγχώριες αγορές τους και οι καταναλωτές θα αντιμετωπίσουν σοβαρές ελλείψεις και ακρίβεια.
Εντέλει, το «America First» δασμολογικό πείραμα, σε αυτό το πιο ακραίο σενάριο, γυρίζει μπούμερανγκ – οι ΗΠΑ χάνουν τον ηγετικό τους ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, η αγοραστική δύναμη των Αμερικανών μειώνεται δραματικά και μια ολόκληρη γενιά έρχεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες μιας αυτοτροφοδοτούμενης οικονομικής καταιγίδας.
Εν κατακλείδι στα τρία παραπάνω, σενάρια, κοινός παρονομαστής είναι ότι οι επιθετικοί δασμοί επιφέρουν σοβαρό τίμημα στην οικονομία των ΗΠΑ και στους πολίτες. Είτε πρόκειται για ακριβότερα καταναλωτικά αγαθά και χαμένες δουλειές σε έναν παρατεταμένο εμπορικό πόλεμο, είτε για υπονόμευση ολόκληρων βιομηχανικών κλάδων όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, είτε -στην έσχατη περίπτωση- για γενικευμένη οικονομική κρίση, οι αναλύσεις συγκλίνουν ότι οι δασμοί του Τραμπ δε θα πετύχουν τον διακηρυγμένο στόχο τους για να ευνοήσουν την αμερικανική οικονομία.
Αντιθέτως, δημιουργούν ένα αβέβαιο μέλλον όπου οι Αμερικανοί εργαζόμενοι και καταναλωτές κινδυνεύουν να πληρώσουν το κόστος, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Οι διεθνείς αντιδράσεις –από αντίποινα μέχρι εξαιρετικά μέτρα σταθεροποίησης– δείχνουν ότι στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, ένας εμπορικός πόλεμος δεν έχει νικητές, παρά μόνο αμοιβαίες ζημίες και οικονομικό δράμα.
